Commedia dell'arte...Μία προσέγγιση στην ιταλική αυτοσχεδιαστική τέχνη!!!

Commedia dell'arte......

Οι χαρακτήρες της Κομέντια ντελ άρτε

Με αφορμή τον εορτασμό της Απόκριας μπορούμε να γνωρίσουμε την λαϊκή ιταλική τέχνη,η οποία ήταν δημοφιλής μεταξύ του 16ου και 18ου αιώνα και γνώρισε μεγάλη άνθηση τόσο στην Ιταλία,όσο και εκτός συνόρων.Γνωστή ως η κωμωδία της τέχνης,δημιουργήθηκε από επαγγελματίες ηθοποιούς,οι οποίοι δημιουργούσαν μόνοι τους τα κουστούμια,τις μάσκες,τις ιδιαιτερότητες της φωνής τους και τη στάση του σώματος τους.Είχαν μεγάλη ικανότητα στο χορό και έπρεπε να διαθέτουν ευλυγισία.
Η θεματολογία των έργων τους αφορούσε κάποια ερωτική ιστορία,με έντονους διαλόγους,οι οποίοι είχαν έντονο το στοιχείο της σάτιρας.Οι ηθοποιοί δεν άλλαζαν εύκολα το ρόλο τους και γι αυτό έπαιζαν πολύ καλά στις παραστάσεις.Οι πιο γνωστοί χαρακτήρες της Κομέντια ντελ άρτε είναι: ο Αρλεκίνος,η Κολομπίνα, ο Πιερρότος, ο Πανταλόνε, ο Πουλτσινέλο, ο Καπιτάνο, ο Ντοτόρε και ο Μπριγκέλα.

Πουλτσινέλλα

Κολομπίνα

Πολλοί ζωγράφοι είχαν ως βασικούς χαρακτήρες στα έργα τους τους παραπάνω ήρωες της ιταλικής τέχνης.Ο Πικάσο ήταν ένας από τους δημοφιλέστερους ζωγράφους.
Όπως επίσης ο Μιρό,ο Derain, Ντεγκάς, κ.α.

Δραστηριότητες για Προσέγγιση......

Α.Παρουσιάζουμε στα παιδιά τον πίνακα του Μιρό..

Το Καρναβάλι των Αρλεκίνων

Παρατηρούμε τον πίνακα και εντοπίζουμε στοιχεία που μας είναι γνώριμα ή μας θυμίζουν κάτι.Γράφουμε σε στήλη όλα αυτά τα στοιχεία και στη συνέχεια τα ζωγραφίζουμε με τον δικό μας τρόπο.Παράδειγμα: μία γάτα,μία αγελάδα,μία κιθάρα, μία ρόδα, ένα ψάρι κλπ....Κόβουμε τα σχέδια μας και τα κάνουμε κολάζ σε χαρτί κάνσον. Φτιάχνουμε ένα δικό μας λίμερικ,ενώ μπορούμε να το δραματοποιήσουμε με χιουμοριστικό τρόπο ή να παίξουμε παντομίμα με τους στίχους του.

ΛΙΜΕΡΙΚ

Μία γάτα μια φορά,

έπαιζε κιθάρα στα κρυφά,

κουνώντας την ουρά.

Την αγελάδα είδε από μακριά

πάνω σε μία ρόδα να κάθεται 

όλο νάζι και χαρά.

Ένα ψάρι πετάχτηκε στα ξαφνικά

της έδωσε ένα φιλί στα πεταχτά και 

έφυγε και πάλι μέσα στα γαλάζια τα νερά.

Εντοπίζουμε στον πίνακα τον Αρλεκίνο(αριστερά του πίνακα με την άσπρη φορεσιά) και του δίνουμε ζωή.Βρίσκουμε ένα όνομα,την ηλικία του,που μένει,ποια είναι τα αγαπημένα του ζώα σύμφωνα με τον ζωγράφο,τι διάθεση φαίνεται να έχει και γιατί,ποια είναι τα αγαπημένα του μουσικά όργανα σύμφωνα με τον ζωγράφο.Γράφουμε σε χαρτί όλες τις πιθανές απαντήσεις και στη συνέχεια ζωγραφίζουμε τον δικό μας αρλεκίνο όπως εμείς θέλουμε να είναι.Παρουσιάζουμε τα έργα μας και σχολιάζουμε ομοιότητες και διαφορές.

B. Αναζητούμε στο διαδίκτυο πληροφορίες για τους βασικούς ήρωες της ιταλικής τέχνης.

Αναζητούμε στο διαδίκτυο πληροφορίες για τον Αρλεκίνο και τη σύντροφο του τη Κολομπίνα.

Τι ρούχα φορούσαν,ποια ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά τους, γιατί φορούσαν μάσκα στο πρόσωπο.

Συγκεντρώνουμε εποπτικό υλικό και φτιάχνουμε ένα ομαδικό κολάζ με ασπρόμαυρες φωτογραφίες,τις οποίες δίνουμε χρώμα εμείς.

Γ. Διαβάζουμε την ιστορία της Ζωρζ Σαρρή, "Ο Αρλεκίνος" και γνωρίζουμε τη πόλη της Βενετίας.

Αφηγούμαστε την ιστορία στα παιδιά και εντοπίζουμε στο χάρτη τη πόλη της Βενετίας.

Πόσο κοντά βρίσκεται από τη δική μας χώρα και γιατί αξίζει να ταξιδέψουμε ως εκεί.

Ποια είναι τα βασικά αξιοθέατα της και ποιο είναι το βασικό χαρακτηριστικό της πόλης.

Βλέπουμε εικόνες στο διαδίκτυο από τις γνωστές γόνδολες και μαθαίνουμε λίγα πράγματα για την ιστορία τους.

Κατασκευάζουμε μάσκες από χαρτί κάνσον και ενθαρρύνουμε τα παιδιά να υποδυθούν τους Αρλεκίνους και τις Κολομπίνες.Δημιουργούμε μία φανταστική ιστορία και τα παιδιά μπαίνουν στο ρόλο τους. Ας φανταστούμε πως βρισκόμαστε σε μία πλατεία της Βενετίας και ακούμε χαρούμενες μελωδίες.Σε ζευγάρια χορεύουμε φορώντας τις μάσκες μας ένα χορό βαλς.
Φανταζόμαστε πως βρισκόμαστε σε μία γόνδολα και ταξιδεύουμε...Στο τέλος συζητάμε με τα παιδιά
πώς αισθανθήκαμε και τι μας άρεσε περισσότερο από αυτό το ταξίδι.

Τι πρέπει να γνωρίζουμε όταν το παιδί μας πηγαίνει στο νηπιαγωγείο;

Όταν τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι το σχολείο και το σπίτι συνεργάζονται αρμονικά, νιώθουν πιο ασφαλή, καθώς οι δύο κόσμοι τους ενώνονται(Dodge&Colker,1998).

Οι γονείς είναι τα πιο σημαντικά πρόσωπα στον κόσμο των παιδιών τους και οι πρώτοι τους δάσκαλοι. Μπορούν να δώσουν σημαντικές πληροφορίες για στοιχεία της προσωπικότητας και του χαρακτήρα του παιδιού τους, για τις συνήθειες και τα ενδιαφέροντα του, για τις μαθησιακές και άλλες εμπειρίες που βιώνει στο σπίτι και σε άλλους χώρους εκτός σπιτιού και σχολείου.

Ο αμοιβαίος σεβασμός και η αποδοχή είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στους γονείς και τους εκπαιδευτικούς.

Οι δυσκολίες προσαρμογής του παιδιού κατά την ένταξη του στην προσχολική αγωγή συνδέονται κατά κύριο λόγο με το γεγονός του αποχωρισμού από τα οικεία του πρόσωπα και κυρίως από τη μητέρα του. Βασική εκδήλωση των δυσκολιών προσαρμογής του παιδιού που εμφανίζονται σε διαφορετικό βαθμό και ένταση είναι το άγχος του αποχωρισμού.

Πιο συγκεκριμένα το άγχος του αποχωρισμού εμφανίζεται σε κρίσιμες περιόδους της ανάπτυξης του παιδιού και αναφέρεται στα αρνητικά συναισθήματα και στις αντιδράσεις που εκδηλώνει το παιδί κατά την αναχώρηση ή την απουσία της μητέρας ακόμη και σε περιπτώσεις που αυτή αποτελεί πιθανό γεγονός. Η αντίδραση αυτή του παιδιού όταν δεν είναι υπερβολική αποτελεί φυσιολογική δυσκολία προσαρμογής.

Θεωρίες περί άγχους αποχωρισμού

1.  Το άγχος αποχωρισμού συνδέεται με το φόβο απώλειας της συναισθηματικής ασφάλειας την οποία παρέχει το πρόσωπο αγάπης, κατά τη θεωρία του Bowlby.

2. Το άγχος συνδέεται με την επιθετικότητα και λειτουργεί αμυντικά για να αποφευχθεί η εκδήλωση της, κατά τη θεωρία του Freud.

Πώς αντιδρούν τα περισσότερα παιδιά όταν έρχεται η ώρα του αποχωρισμού;

Σύμφωνα με τη θεωρία των Robertson και Bowlby διακρίνονται 3 φάσεις στις αντιδράσεις των παιδιών κατά τη διαδικασία του αποχωρισμού:

Διαμαρτυρία: Το παιδί κλαίει , βρίσκεται σε απόγνωση και διεκδικεί τη μητέρα. Οι αντιδράσεις αυτές γίνονται εντονότερες όταν το πλησιάζει ένα άγνωστο πρόσωπο.

Απογοήτευση: Το παιδί παραιτείται από την προσπάθεια και κλείνεται στον εαυτό του.

Αδιαφορία ή Άρνηση: Το παιδί μπαίνει σε μία κατάσταση παθητικής αποδοχής του αποχωρισμού. Δέχεται τις φροντίδες από οποιονδήποτε και χάνει κάθε διάθεση προσκόλλησης προς τη μητέρα.

Πολλές φορές τα παιδιά που παρουσιάζουν έντονες δυσκολίες κατά τον αποχωρισμό αντιμετωπίζονται ως κακομαθημένα. Ο χαρακτηρισμός αυτός όχι μόνο δεν συμβάλλει στη σωστή αντιμετώπιση τους, αλλά αντίθετα ενοχοποιεί τους γονείς, προκαλεί σχέσεις αντιπαλότητας ανάμεσα σε γονείς και εκπαιδευτικούς και οδηγεί σε λανθασμένους χειρισμούς σε σχέση με το παιδί.

Πώς επηρεάζει η σχέση μητέρας με παιδί τη διαδικασία προσαρμογής;

Ο τρόπος που το παιδί αντιλαμβάνεται τη στάση της μητέρας είναι ιδιαίτερα σημαντικός στη διαδικασία ένταξης του στο σχολικό περιβάλλον. Ένα παιδί που αισθάνεται ότι η μητέρα του το αποδέχεται, το καταλαβαίνει και το αγαπάει, αποκτάει αίσθημα αυτοπεποίθησης και αποτελεσματικότητας που το βοηθάει να προσαρμοσθεί πολύ πιο εύκολα στο σχολικό περιβάλλον, καθώς εντάσσει τις νέες εμπειρίες στις ήδη υπάρχουσες δομές. Όμως το αίσθημα της «αποδοχής» από τη μητέρα μπορεί να έχει πολύ διαφορετικό νόημα. Όταν αποδοχή σημαίνει ταύτιση με την επιθυμία της μητέρας, τότε μπορεί να έχει τόσο αρνητικά αποτελέσματα όσο και η αδιαφορία.

Κάποιοι πιστεύουν ότι μία μητέρα μπορεί να λειτουργήσει θετικά όταν η ίδια έχει αυτοπεποίθηση και στηρίζεται σε μία ικανοποιητική σχέση με τον πατέρα.

Η σχέση που διαμορφώνει με το παιδί είναι μεν στοργική, αφήνει όμως περιθώρια αυτενέργειας. Μία μητέρα με ισορροπημένη, αυτόνομη λειτουργία και εναλλακτικές πηγές ικανοποίησης, μπορεί να αισθάνεται άνετα σε μία στενή σχέση με το παιδί αλλά και να χειρίζεται τον αποχωρισμό με τέτοιο τρόπο ώστε να διευκολύνεται η αυτόνομη λειτουργία τόσο της ίδιας όσο και του παιδιού.

Αντίθετα μία μητέρα με χαμηλή αυτοεκτίμηση και προσωπικές ανασφάλειες έχει πολύ μεγαλύτερο άγχος τόσο στην εκπλήρωση των μητρικών της καθηκόντων απέναντι στο βρέφος όσο και κατά τη διαδικασία αποχωρισμού.

Ποιος είναι ο ρόλος του παιδαγωγού στη διαδικασία προσαρμογής;

Ο παιδαγωγός στην προσχολική ηλικία κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στη ζωή του παιδιού. 

Αναλαμβάνει να το συνοδεύει στη μετάβαση του από το οικογενειακό προστατευτικό πλαίσιο , το οποίο είναι προσαρμοσμένο στις δικές του επιθυμίες και ανάγκες, στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον όπου θα πρέπει να μάθει τους κανόνες συμμετοχής σε εξωτερικά επιβεβλημένους κανόνες. Ο ρόλος του είναι διπλός. Αφ ενός παρέχει τις μητρικές φροντίδες, αναλαμβάνοντας ένα μέρος του ρόλου της μητέρας, αφ ετέρου θα πρέπει να διαμεσολαβήσει ανάμεσα στη μητέρα και στο παιδί για να το διαπαιδαγωγήσει και να το εκπαιδεύσει.

Ο παιδαγωγός όχι μόνο βοηθάει το παιδί στην αυτοεξυπηρέτηση του, αλλά το επιβλέπει και το προστατεύει. Παίρνει και δίνει αγάπη, το στηρίζει, το ενθαρρύνει συναισθηματικά και καλλιεργεί με διάφορους τρόπους την επικοινωνία μαζί του.

Σε μία φάση έντονων εσωτερικών συγκρούσεων του παιδιού, ο παιδαγωγός ως ένα εξωτερικό πρόσωπο, μπορεί να συμβάλλει στην ψυχική και διανοητική του υγεία( Winnicott,1964).

 Η εκπαίδευση, σύμφωνα με τον Rogers (1984),θεωρείται περισσότερο ¨προσωπική ενέργεια¨ παρά ¨παιδαγωγική πράξη¨ στην οποία η προσωπικότητα του παιδαγωγού είναι πιο σημαντική από τις γνώσεις του και τις μεθόδους που χρησιμοποιεί. Γι’ αυτό και σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης η αποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών τόσο σε ό,τι αφορά την επίδοση των μαθητών, όσο και σε ό,τι αφορά την αποδοχή τους εκ μέρους των μαθητών, συνδέεται κυρίως με στοιχεία της προσωπικότητας τους.  Τέτοια στοιχεία είναι η ικανοποίηση από τον εαυτό, ο αυθορμητισμός, η ενσυναίσθηση και η κατανόηση της εμπειρίας των μαθητών. Οι εκπαιδευτικοί που αξιολογούνται αρνητικά από τους ίδιους τους μαθητές συνήθως είναι ανικανοποίητοι και εκφράζουν μια έντονη σύγκρουση ανάμεσα στις δικές τους απαιτήσεις και στις ανάγκες των παιδιών( Aspy, 1972).

 Απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματική λειτουργία της παιδαγωγού αποτελεί η συναισθηματική της ωριμότητα.

Εξίσου σημαντική θεωρείται η αναζήτηση ικανοποίησης από τη σχέση της με τα παιδιά χωρίς αυτή να γίνεται αγχώδης αναζήτηση αναπληρωματικών εμπειριών. Αυτό σημαίνει ότι η παιδαγωγός δεν χρησιμοποιεί το παιδί για να επιλύσει προσωπικά προβλήματα, αλλά χρησιμοποιεί τον εαυτό της, τις γνώσεις της, τις αισθήσεις, τα βιώματα, τα συναισθήματα της για να ικανοποιήσει το παιδί.

Πόσο σημαντική είναι η συνεργασία με το σπίτι;

Η οικογένεια και οι παιδαγωγοί είναι οι δύο βασικοί συντελεστές στη ζωή ενός παιδιού. Η στενή συνεργασία ανάμεσα τους, συμβάλλει στην ομαλή και επιτυχή προσαρμογή τους στο ευρύτερο περιβάλλον του νηπιαγωγείου και γενικότερα στο σχολικό περιβάλλον.

Οι γονείς μπορούν να είναι πολύτιμοι αρωγοί στην προσπάθεια που καταβάλλουν οι εκπαιδευτικοί στο νηπιαγωγείο, όπως επίσης ότι οι εκπαιδευτικοί μπορούν να στηρίζουν σε μεγάλο βαθμό τη σχέση που θα αναπτύξουν οι γονείς με τα παιδιά τους στο σπίτι. Αρκεί να βρεθούν τα κατάλληλα κανάλια επικοινωνίας και να καλλιεργηθεί ένα κλίμα αλληλοεκτίμησης και εμπιστοσύνης.

Οι γονείς μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση των παιδιών και στο σπίτι ως συνέχεια των προσεγγίσεων που υιοθετούνται στο σχολείο και να τους καλούν να μοιράζονται μαζί τους αυτές τις εμπειρίες.

Ας προτείνουμε μερικές δραστηριότητες για το σπίτι, ως επέκταση των εργασιών που πραγματοποιούνται στο σχολείο:

Ø  Να τους δείχνουν τις επιγραφές ή τις πινακίδες που συναντούν στο δρόμο τους, καθώς πηγαίνουν μία βόλτα. Να τις παρατηρούν και να προκαλούν τα παιδιά να σκεφτούν για τα μηνύματα που μεταφέρουν, απευθύνοντας τους ερωτήσεις όπως: «Τι νομίζεις ότι δείχνει; Ποιος μπορεί να την έφτιαξε; Για ποιο λόγο; Σε ποιους μπορεί να απευθύνεται;»

Ø  Να τα παίρνουν μαζί τους όταν πηγαίνουν να αγοράσουν περιοδικά και εφημερίδες, να αφιερώνουν λίγο χρόνο παρατηρώντας τους τίτλους και τις εικόνες που συνοδεύουν τα εξώφυλλα ή τα πρωτοσέλιδα και να συζητούν με τα παιδιά για το τι μπορεί να γράφουν.

Ø  Να τους δείχνουν την αλληλογραφία που φτάνει στο σπίτι. Να ανοίγουν τους φακέλους μαζί με τα παιδιά «μαντεύοντας» τον αποστολέα και το πιθανό περιεχόμενο, σχολιάζοντας τη μορφή της επιστολής ή λογότυπους που πιθανόν υπάρχουν (π.χ: Ο.Τ.Ε, Δ.Ε.Η κ.λπ).

Ø  Να αφαιρούν περιτυλίγματα από συσκευασίες και να συγκρίνουν τον όγκο και το μέγεθος τους, καθώς τις πιάνουν.

Ø  Να γράφουν μαζί με τα παιδιά τους τη λίστα για τα ψώνια και να τα παίρνουν μαζί στα καταστήματα. Να αριθμούν τα είδη που έγραψαν στη λίστα και να συζητούν για το που θα μπορούσαν να βρουν το καθένα είδος. Να αναζητούν τα προϊόντα στα ράφια των καταστημάτων, ενώ όταν επιστρέφουν στο σπίτι να τα ταξινομούν και να τοποθετούν μόνο όσα είναι ακίνδυνα, στους χώρους αποθήκευσης τους. Να διαβάζουν τις οδηγίες χρήσεις μαζί με τα παιδιά, δείχνοντας που διαβάζουν και σχολιάζοντας τις πληροφορίες.

Ø  Όταν πρόκειται να φτιάξουν ένα γλυκό να αναζητούν μαζί με το παιδί τη συνταγή, να κάνουν προβλέψεις για το τι μπορεί να χρειάζεται, να διαβάσουν τα υλικά, να γράψουν μία λίστα μαζί με το παιδί και να κάνουν έλεγχο για το τι υπάρχει μέσα στο ντουλάπι και τι πρέπει να αγοράσουν.

Ø  Να παίζουν μαζί με το παιδί επιτραπέζια παιχνίδια. Να διαβάζουν μαζί τις οδηγίες για τον τρόπο που παίζεται το κάθε παιχνίδι, να ερμηνεύουν τους προτεινόμενους κανόνες και να αναζητούν τον καλύτερο τρόπο για να το παίξουν.

Ø  Να ξεφυλλίζουν μαζί με το παιδί την εφημερίδα ή τα περιοδικά, σχολιάζοντας τις εικόνες, παρατηρώντας τα διαφορετικά μεγέθη των γραμμάτων. Να διαβάζουν ό,τι ζητηθεί από τα παιδιά ή ότι κρίνουν πως θα ενδιέφερε τα παιδιά.

Ø  Να προτρέπουν τα παιδιά να παρατηρούν τα φυτά στον κήπο τους και να σχολιάζουν την ανάπτυξη τους.

Ø  Να παρατηρούν το μέγεθος και το σχήμα της σκιάς τους, καθώς περπατούν στο δρόμο.

Ø  Όταν αρρωσταίνει το παιδί και πηγαίνει στο γιατρό, οι γονείς μπορούν να διαβάσουν τη συνταγή που έδωσε και τις πιθανές οδηγίες που δόθηκαν όπως: ειδικό διαιτολόγιο, παραμονή στο κρεβάτι κ.λπ. Να συζητούν με το παιδί τους τις οδηγίες: τι ακριβώς γράφει, τι θα πρέπει να κάνει το παιδί, ποια φάρμακα θα πρέπει να αγοράσουν, κάθε πότε πρέπει να τα πίνει, πόση ποσότητα κάθε φορά κ.λπ.

Ø  Να διαβάζουν στα παιδιά τα βιβλία που δανείζονται τα ίδια από τη βιβλιοθήκη του σχολείου (νηπιαγωγείο). Να κάθονται σε μία άνετη γωνιά του σπιτιού τους κρατώντας στην αγκαλιά το παιδί τους, να του δείχνουν τον τίτλο, να το καλούν να φανταστεί τι μπορεί να λέει αυτό το βιβλίο, να δείχνουν που είναι γραμμένο το όνομα τους συγγραφέα, του εικονογράφου, του εκδοτικού οίκου, να του διαβάζουν δείχνοντας πού διαβάζουν και να συζητούν με το παιδί για την υπόθεση ή για τα πρόσωπα της ιστορίας.

Συνέχεια………

Οι γονείς μπορούν ακόμα να συμμετέχουν στην ανάπτυξη του προγράμματος δραστηριοτήτων του νηπιαγωγείου, προσφέροντας εθελοντική βοήθεια.

Η παιδαγωγός ανακοινώνει τα θέματα στα οποία επιθυμεί συνεργασία με το σπίτι και τους καλεί να δηλώσουν ποιοι θα μπορούσαν να ανταποκριθούν.

Όταν οι γονείς συμμετέχουν στο πρόγραμμα, τα παιδιά επωφελούνται με πολλούς τρόπους. Ένας επιπλέον ενήλικας στην αίθουσα σημαίνει περισσότερες δυνατότητες για προσωπική προσέγγιση του κάθε παιδιού.

Επίσης τα παιδιά νιώθουν υπερήφανα βλέποντας τους γονείς τους να συμμετέχουν( Dodge & Colker, 1998).

Στο πλαίσιο της συνεργασίας με το σχολείο, οι γονείς θα μπορούσαν:

ü  Να φροντίζουν για προμήθειες του νηπιαγωγείου με υλικό που μπορεί να είναι άχρηστο στο σπίτι, είναι όμως πολύ χρήσιμο για τις δραστηριότητες που αναπτύσσονται (π.χ: εφημερίδες, κενές συσκευασίες προϊόντων, πανιά κ.λπ.).

ü  Να συνοδεύουν μικρές ομάδες παιδιών για αγορές που σχετίζονται με τα θέματα των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στην τάξη.

ü  Να προσφέρουν ειδικές γνώσεις που συνδέονται με το επάγγελμα τους ή με τις αγαπημένες τους ερασιτεχνικές ενασχολήσεις.

ü  Να συνοδεύουν τα παιδιά σε εξόδους από το σχολείο στο πλαίσιο π.χ: ανάπτυξης σχεδίων εργασίας.

Πώς ο παιδαγωγός επικοινωνεί με την οικογένεια;

Για την ανάπτυξη συνεργασιών απαραίτητη προϋπόθεση είναι η συστηματική επικοινωνία με τους γονείς, η οποία μπορεί να εξασφαλιστεί με εναλλακτικούς τρόπους όπως:

·         Προγραμματισμένες συναντήσεις με το σύνολο των γονέων της τάξης.

·         Ολιγόλεπτες επικοινωνίες όταν οι γονείς έρχονται να πάρουν τα παιδιά τους από το νηπιαγωγείο.

·         Τηλεφωνικές επικοινωνίες.

·         Ημερολόγιο επικοινωνίας το οποίο μεταφέρει το παιδί στην τσάντα του.

·         Ενημερωτικές συναντήσεις με ειδικούς επιστήμονες για θέματα που ενδιαφέρουν τους γονείς.

Οι συναντήσεις με την οικογένεια ξεκινούν την πρώτη εβδομάδα της σχολικής χρονιάς, όπου η παιδαγωγός βοηθά τους γονείς να νιώσουν άνετα, τους δίνει την ευκαιρία να γνωριστούν κάνοντας κάποιες φορές και συστάσεις και:

®    Παρουσιάζει το χώρο του νηπιαγωγείου,

®    Μιλά για το πρόγραμμα που θα εφαρμόσει,

®    Αναφέρεται σε θέματα στα οποία θα ήθελε τη συνεργασία τους,

®    Απαντά σε πιθανές ερωτήσεις τους.

Προτείνει στους γονείς συνήθειες που θα διευκολύνουν την προσαρμογή των παιδιών σε ένα σχολικό περιβάλλον  όπως:

v  Να παίζουν με άλλα συνομήλικα παιδιά,

v  Να ακούν και να παρακολουθούν οδηγίες,

v  Να μοιράζονται τα πράγματα τους με τους άλλους,

v  Να πηγαίνουν στην τουαλέτα μόνα τους και να ακολουθούν βασικούς κανόνες υγιεινής,

v  Να ντύνονται και να ξεντύνονται μόνα τους,

v  Να αναγνωρίζουν και να φροντίζουν τα πράγματα τους,

v  Να τρώνε μόνα τους,

v  Να απαντούν όταν τα καλούν με το όνομα τους.

Τι είναι σημαντικό να κάνουν οι γονείς;

Να εξασφαλίζουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για έναν καλό ύπνο.Να προσφέρουν ένα υγιεινό πρωινό πριν από την αναχώρηση τους από το σπίτι,

   Να βεβαιώνονται ότι το παιδί έρχεται στο νηπιαγωγείο με άνετα και κατάλληλα για τον καιρό ρούχα,

Να του δίνουν ένα υγιεινό κολατσιό,
Να βάζουν ετικέτες με το όνομα του στα πράγματα που του ανήκουν μέχρι να βεβαιωθούν ότι το παιδί τους τα αναγνωρίζει,Να ελέγχουν την τσάντα του παιδιού τους καθημερινά για πιθανά σημειώματα.

Σημείωση: Υπάρχουν γονείς που δεν μιλούν ελληνικά, καθώς προέρχονται από κάποια άλλη χώρα και η επικοινωνία τους με τους παιδαγωγούς είναι δύσκολη.

Η παιδαγωγός φροντίζει να εξασφαλίσει δυνατότητα διερμηνείας είτε ζητώντας από κάποιον άλλο ομόγλωσσο γονέα που μιλά και ελληνικά να μεταφράσει, είτε παροτρύνει το γονέα να φέρει μαζί του ένα άτομο που θα μπορεί να μεταφράσει γι’ αυτόν. Η τελευταία λύση είναι να απευθυνθεί η ίδια η παιδαγωγός σε σχετικούς φορείς.

Προβλήματα κατά τη συνεργασία νηπιαγωγείου-οικογένειας

Η εμπειρία μέχρι σήμερα στην Ελλάδα, αν και δεν υπάρχουν πολλές σχετικές έρευνες, έχει δείξει ότι η συνεργασία μεταξύ σχολείου και οικογένειας δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς. Οι προσεγγίσεις των δυο φορέων παίρνουν τη μορφή τυπικών σχέσεων στα πλαίσια συγκεκριμένων υποχρεώσεων.

Η ανάμειξη της οικογένειας στην εκπαίδευση αρχίζει να εμφανίζεται στο δημοτικό σχολείο και περιορίζεται στην παρακολούθηση των εργασιών που θα πρέπει να ετοιμάσει το παιδί στο σπίτι. Μόνο μία μειοψηφία γονέων συμμετέχει

σε δραστηριότητες.

Η έλλειψη χρόνου φαίνεται ότι αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ενεργότερη συμμετοχή τους σε σχολικές δραστηριότητες και γενικότερα στην

εκπαίδευση των παιδιών τους.

Ακόμα η αύξηση του αριθμού των οικογενειών στις οποίες είτε υπάρχει ένας

μόνο γονέας, είτε και οι δύο γονείς είναι εργαζόμενοι, είτε οι γονείς εξασκούν περισσότερα από ένα επαγγέλματα οδηγεί αναπόφευκτα στη μείωση του χρόνου που αφιερώνεται στο σπίτι για τα παιδιά και για τις σχολικές τους υποχρεώσεις. 

Υπάρχουν γονείς που αισθάνονται άβολα στο σχολικό περιβάλλον, διότι δεν μιλούν την επίσημη γλώσσα του κράτους ή έχουν παιδιά με ειδικές ανάγκες.

Οι γονείς αυτοί χρειάζονται επιπλέον υποστήριξη, προκειμένου να συμμετάσχουν στην εκπαίδευση των παιδιών τους.

Εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι γονείς:

®    Η έλλειψη χρόνου.

®    Η έλλειψη συνεργασίας.

®    Η έλλειψη άνεσης με το σχολικό περιβάλλον.

Εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί:

®    Η έλλειψη χρόνου.

®    Η έλλειψη συνεργασίας.

®    Η έλλειψη ανάλογης εκπαίδευσης.

®    Η έλλειψη άνεσης απέναντι στους γονείς.

Στις Η.Π.Α το 66% των γονέων δηλώνουν ότι δεν έχουν αρκετό χρόνο να ασχοληθούν με το σχολείο των παιδιών τους. Επιπλέον κάποιοι γονείς αισθάνονται ότι δεν εμπίπτουν στις ευθύνες τους οι σχετικές με το σχολείο δραστηριότητες(12%), ενώ κάποιοι άλλοι δεν αισθάνονται άνετα με το σχολικό περιβάλλον(16%). Άλλοι πάλι, δεν γνωρίζουν τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να συμμετάσχουν στην εκπαίδευση(21%).

Τα αποτελέσματα της συνεργασίας νηπιαγωγείου και οικογένειας:

Ø  Ταχύτερη πρόοδος στην ανάπτυξη του παιδιού.

Ø  Μακροπρόθεσμες ακαδημαϊκές επιτυχίες.

Ø  Θετική στάση και συμπεριφορά του παιδιού απέναντι στη μάθηση.

Ø  Πιο επιτυχημένα προγράμματα εκπαίδευσης.

Ø  Πιο αποτελεσματικά νηπιαγωγεία.

Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ.

Ας δούμε μερικές από τις αλλαγές που σηματοδοτούνται:

ü  Αύξηση του αριθμού των μαθητών μέσα στην τάξη,

ü  Μεγαλύτερο χρονικό διάστημα διαμονής των μαθητών μέσα στην τάξη,

ü  Αλλαγές στο βαθμό εμπλοκής των γονέων,

ü  Αύξηση προσδοκιών για ατομική εργασία,

ü  Λιγότερη ατομική βοήθεια,

ü  Διαφορετικό περιεχόμενο προγράμματος,

ü  Διαφοροποίηση του τρόπου διδασκαλίας του εκπαιδευτικού.

Ας δούμε τα βασικά στοιχεία που καθορίζουν την ομαλή μετάβαση των   νηπίων στο δημοτικό σχολείο:

®    Παροχή συνέχειας στη μάθηση μέσα από το σχεδιασμό αναπτυξιακά κατάλληλων προγραμμάτων για παιδιά του νηπιαγωγείου και πρώτης δημοτικού.

®    Διασφάλιση συνεχούς επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευτικών των δύο βαθμίδων.

®    Προετοιμασία των παιδιών για τη μετάβαση.

®    Εμπλοκή των γονέων στη διαδικασία της μετάβασης.

®    Ανάπτυξη θετικών, αμοιβαίων σχέσεων επικοινωνίας μεταξύ παιδιών εκπαιδευτικών και γονέων.

Η μετάβαση στο δημοτικό σχολείο δεν είναι μία απλή υπόθεση η οποία πραγματοποιείται εντός ολίγων ημερών. Η μετάβαση είναι μία αρκετά χρονοβόρα διαδικασία, η οποία απαιτεί καλή συνεργασία όλων των φορέων που εμπλέκονται σ’ αυτήν. Απαιτεί μεθοδικότητα, ευελιξία και διάθεση από μέρους των παιδαγωγών και τάση για συνεργασία από μέρους των γονέων και των  άλλων φορέων.

Ας δούμε μερικά ευεργετικά οφέλη της μετάβασης:

Για τα νήπια

·         Ενισχύεται η αυτοπεποίθηση τους.

·         Ανοίγονται σε νέες εμπειρίες.

·         Ενισχύονται οι σχέσεις με τα άλλα παιδιά ή εκπαιδευτικούς.

·         Αναπτύσσεται η εμπιστοσύνη μεταξύ παιδιών και εκπαιδευτικών.

Για τους γονείς

·         Αναπτύσσεται η εμπιστοσύνη τους για τις ικανότητες των παιδιών τους.

·         Ενισχύεται η αυτοπεποίθηση τους γιατί μπορούν και επικοινωνούν με το εκπαιδευτικό προσωπικό και μπορούν να επηρεάζουν θετικά το εκπαιδευτικό σύστημα.

·         Αισθάνονται υπερήφανοι για τη συνεχή εμπλοκή τους στην εκπαίδευση των παιδιών τους.

·         Αναγνωρίζουν περισσότερο και εκτιμούν το πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου και γενικότερα της προσχολικής εκπαίδευσης.

Για τους εκπαιδευτικούς

·         Αναθεωρούν τα πιστεύω τους για τη μάθηση και την ανάπτυξη και τον τρόπο με τον οποίο τόσο η μάθηση όσο και η ανάπτυξη μπορούν να μεταφραστούν σε προσδοκίες γύρω από την ετοιμότητα του παιδιού να παρακολουθήσει το πρόγραμμα του Δημοτικού.

·         Αποφεύγουν να περιμένουν πολλά από τα παιδιά παρά από τους γονείς.

·         Σέβονται τα παιδιά όποια και αν είναι, όποιες αντιλήψεις, γνώσεις κι αν έχουν.

·         Αποφεύγουν τις ετικέτες «έτοιμος», «μη έτοιμος». Χαρακτηρισμοί αυτού του είδους δεν προσφέρουν τίποτα, επικεντρώνουν περισσότερο στο παρελθόν και όχι στο μέλλον και στο μαθησιακό δυναμικό του παιδιού.

Με ποίο τρόπο μπορούν να συνδεθούν το νηπιαγωγείο και το δημοτικό σχολείο;

§      Συνάντηση των νηπίων με τον/την νηπιαγωγό και τον/την δάσκαλο/δασκάλα στους χώρους του δημοτικού σχολείου.

Στόχος είναι να εξοικειωθούν τα νήπια και να αναπτύξουν σχέσεις με το χώρο και τους ανθρώπους που θα συναντήσουν την επόμενη σχολική χρονιά. Με την είσοδο τους στο δημοτικό σχολείο τα παιδιά έχουν να αντιμετωπίσουν ένα περιβάλλον φυσικό και κοινωνικό, που είναι εντελώς διαφορετικό σε σχέση με τις προηγούμενες εμπειρίες τους, τόσο ως προς τη διαμόρφωση και την οργάνωση του χώρου, των αντικειμένων και του λειτουργικού, οργανωτικού πλαισίου, όσο και ως προς τα πρόσωπα, ενήλικους και συνομήλικους, αλλά και το αυστηρά δομημένο Αναλυτικό Πρόγραμμα.

§      Υιοθέτηση δραστηριοτήτων (γυμναστικές επιδείξεις, πολιτιστικές εκδηλώσεις, σχολικές γιορτές, προγράμματα διαθεματικότητας) του δημοτικού σχολείου από τα νήπια.

§      Ενσωμάτωση δραστηριοτήτων του νηπιαγωγείου στο πρόγραμμα του δημοτικού σχολείου.

Η μετάβαση είναι μία σύνθετη διαδικασία η οποία δεν έχει πάντοτε το ίδιο αποτέλεσμα για όλα τα παιδιά. Συχνά εμφανίζονται συμπτώματα των προβλημάτων που προκαλεί αυτή η απότομη διακοπή στο ρυθμό και στον τρόπο ζωής του παιδιού.

Ας δούμε μερικά από αυτά τα συμπτώματα:

®    Δεν πηγαίνει ευχάριστα ή αρνείται να πάει στο σχολείο (κλάματα, προφάσεις, ενούρηση).

®    Θέλει τη δασκάλα «αποκλειστικά δική του».

®    Φοβάται ή δεν καταλαβαίνει τη δασκάλα.

®    Θέλει να είναι συνεχώς στο επίκεντρο της προσοχής.

®    Νυστάζει, πλήττει, κουράζεται, ενοχλεί.

®    Κάνει τον κλόουν ή είναι επιθετικό.

®    Δεν έχει φίλους/ες.

®    Δείχνει αδιάφορη και παθητική στάση.

®    Δεν μιλάει στο σπίτι σχετικά με το τι κάνει και το πώς περνάει στο σχολείο, ούτε με δική του πρωτοβουλία αλλά ούτε με την παρότρυνση των γονέων του.

Η διπλή σημασία της «μετάβασης»

Α. Υπάρχουν παιδιά που αισθάνονται αυτοπεποίθηση, ευχαρίστηση, χαρά υπερηφάνεια, ικανοποίηση που θα μεταβούν στην επόμενη βαθμίδα.

Β. Από την άλλη υπάρχουν παιδιά που αισθάνονται αβεβαιότητα, άγνοια, άγχος, αγωνία, αναστάτωση, ανησυχία, απροθυμία, άρνηση, δυσφορία, ενόχληση, κούραση, νευρικότητα, φοβία, ταραχή και ταλαιπωρία.

Σημείωση: Οι γονείς μπορούν να συμβάλλουν στην ομαλή προσαρμογή των παιδιών τους, εάν κύριο μέλημα τους δεν αποτελεί η πρόωρη προετοιμασία και η αποσπασματική εξάσκηση του παιδιού στη γραφή, στην ανάγνωση και στην αρίθμηση, αλλά η προσπάθεια να αναπτύξει το παιδί βασικές επικοινωνιακές/ κοινωνικές δεξιότητες ώστε:

Ø  Να εργάζεται ατομικά και ομαδικά.

Ø  Να ολοκληρώνει την εργασία που αρχίζει.

Ø  Να τακτοποιεί τα πράγματα του.

Ø  Να ακολουθεί οδηγίες γενικές, αλλά και ατομικές.

Ø  Να αυτοεξυπηρετείται, να έχει αυτόνομη δράση.

Ø  Να διακρίνει οφθαλμοφανείς κινδύνους και να τους αποφεύγει.

Ø  Να είναι κατανοητός ο τρόπος που μιλάει.

Ø  Να παίρνει πρωτοβουλίες.

Ø  Να ακούει με προσοχή τους άλλους.

Ø  Να περιμένει τη σειρά του, αλλά και να τη διεκδικεί.

Ø  Να συμπεριφέρεται ως μέλος της ομάδας.

Τα ερωτήματα των γονέων

1)   Όταν μαθαίνω στο παιδί μου να γράφει και να διαβάζει πριν πάει στο δημοτικό σχολείο, το προετοιμάζω σωστά για τη σχολική ένταξη;

Απάντηση:

Εξαρτάται από:

α) το πόσο το θέλει και από το πόσο επίμονα το ζητάει το ίδιο το παιδί,

β) τον τρόπο, τη μέθοδο και το κλίμα μέσα στο οποίο γίνεται αυτή η προετοιμασία,

γ) το αν οι γονείς δεν ξεχνούν ότι στη σωστή προετοιμασία προτεραιότητα έχει η ανάπτυξη των βασικών επικοινωνιακών/κοινωνικών δεξιοτήτων.

2)      Να αγοράσω τα εγχειρίδια της πρώτης δημοτικού πρίν πάει το παιδί μου στο δημοτικό σχολείο, για να το προετοιμάσω έγκαιρα, ώστε να είναι ομαλή η προσαρμογή του στην πρώτη τάξη;

Απάντηση:

Όχι, η ομαλή προσαρμογή εξαρτάται κυρίως από την ικανότητα του παιδιού να ανταποκρίνεται με επιτυχία σε δύσκολες ή/και άγνωστες καταστάσεις που προκαλούν οι διαφορές μεταξύ του νηπιαγωγείου, του δημοτικού σχολείου και της οικογένειας. Αυτή την ικανότητα την αναπτύσσει το παιδί αν αναπτύξει τις βασικές επικοινωνιακές/κοινωνικές δεξιότητες, για τις οποίες έγινε λόγος παραπάνω.

3)   Δε γνωρίζω τι προσδοκίες έχει το παιδί μου για το σχολείο, αποφεύγει κάθε σχετική συζήτηση, τι μπορώ να κάνω για να ανοίξω αυτή τη συζήτηση;

Απάντηση:

Είναι αναγκαίο να ανοίξουμε μία τέτοια συζήτηση, γιατί έτσι θα γνωρίσουμε τι σκέφτεται το παιδί για το δημοτικό σχολείο και ανάλογα θα προσπαθήσουμε να ενισχύσουμε, να απαλείψουμε, να αποσαφηνίσουμε κτλ. κάποιες σκέψεις του γι’ αυτό.

Ένας αποτελεσματικός τρόπος για να ανοίξουμε αυτή τη συζήτηση είναι να του διαβάζουμε παραμύθια και ιστορίες που αναπτύσσουν το θέμα της μετάβασης και της σχολικής ένταξης. Ο στόχος αυτής της ανάγνωσης θα είναι να δώσουμε ερεθίσματα, κίνητρα, ευκαιρίες στο παιδί να εκδηλώσει τις σκέψεις του σχετικά με το πώς φαντάζεται το σχολείο και ειδικότερα για το τι φαντάζεται (τι προσδοκίες έχει) ότι θα κάνει στο σχολείο ως μαθητής ή μαθήτρια.